Dlaczego interocepcja jest kluczowa w 2025?

Interocepcja to zdolność rozpoznawania sygnałów z wnętrza ciała: oddechu, napięcia mięśniowego, kołatania serca czy uczucia „ściśniętego” żołądka. W praktyce klinicznej to właśnie od niej zależy, czy pacjent zauważy w porę narastające pobudzenie i sięgnie po techniki regulacji emocji, czy zareaguje dopiero wtedy, gdy objawy „przeleją się” w bezsenność, drażliwość, ataki paniki czy wyczerpanie.

Badania pokazują, że zaburzona interocepcja zwiększa podatność na lęk, depresję i PTSD (Paulus & Khalsa, 2021; Khalsa et al., 2018). W 2025 roku temat ten staje się kluczowy: to właśnie zdolność kontaktu z ciałem decyduje o skuteczności wielu nurtów psychoterapii, w tym Brainspotting, terapii traumy i podejść somatycznych.

Skąd wiemy, że układ nerwowy jest przeciążony?

Objawy przeciążenia rzadko zaczynają się od „dużych kryzysów”. Zazwyczaj są to subtelne sygnały wysyłane przez ciało — sygnały homeostatyczne, które łatwo przeoczyć:

• Oddech: spłycony, oparty głównie na górnej klatce piersiowej, częste westchnienia.
• Napięcie mięśniowe: kark, żuchwa, obręcz barkowa; mikroruchy, zaciskanie dłoni.
• Sen i koncentracja: trudności z zasypianiem, częste wybudzenia, „mgła poznawcza”.
• Zachowanie: hiper-kontrola bodźców (ciągłe sprawdzanie telefonu, zamków), unikanie kontaktów społecznych, impulsywne „przecięcia” napięcia – doomscrolling, nadmiar kofeiny, sięganie po używki.

To właśnie wczesne markery przeciążenia układu nerwowego, które – jeśli nie zostaną zauważone – prowadzą do eskalacji i objawów klinicznych.

Neurocepcja i tryby obronne

Stephen Porges (2011) w swojej teorii poliwagalnej opisał pojęcie neurocepcji – automatycznego, nieświadomego skanowania otoczenia pod kątem bezpieczeństwa. Jeśli mózg przez dłuższy czas odbiera świat jako nieprzewidywalny lub zagrażający, układ nerwowy przełącza się w tryby walki, ucieczki lub zamrożenia, nawet jeśli w narracji pacjenta „nic się nie dzieje”.

Dlatego tak wielu pacjentów mówi: „Nie daję rady, ale nie wiem czemu.” Interocepcja daje dostęp do tej warstwy doświadczenia wcześniej niż myśli czy słowa.

Interocepcja, układ limbiczny i oś HPA – praktyczne spojrzenie

Nie potrzeba zbyt wiele neuroanatomii, by zrozumieć, że głębsze struktury mózgu odpowiadają za szybkie, często pozawerbalne przetwarzanie sygnałów zagrożenia i znaczenia.

Kiedy oś HPA (podwzgórze–przysadka–nadnercza) zostaje nadmiernie aktywowana, ciało wysyła sygnały stresu szybciej niż umysł potrafi je nazwać. Praca terapeutyczna z ciałem, zwłaszcza w metodach takich jak Brainspotting, pozwala zatrzymać się właśnie na tym etapie: przy doznaniach interoceptywnych, zanim narracja poznawcza je zniekształci lub unieważni.

Trzy mikrointerwencje interocepcyjne (Protokół 3×3)

1. 90 sekund: oddech – mostek – żołądek

Połóż dłoń na mostku. Zauważ naturalny rytm oddechu. Przenieś uwagę do okolicy żołądka (ściągnięcie lub rozluźnienie), a następnie wróć do mostka. Nazwij wrażenie jednym słowem (np. „ciężko”, „ciepło”, „pulsuje”) i pozwól mu pozostać.

2. Mikropauza somatyczna w ciągu dnia

Zatrzymaj czynność na 20–30 sekund. Zauważ trzy elementy: kontakt stóp z podłożem, ciężar miednicy, napięcie w szczęce. Na wydechu minimalnie poluzuj szczękę i barki. Obserwuj efekt przez kilka sekund i dopiero wtedy wróć do zadania.

3. Domykanie sekwencji po bodźcach

Po intensywnym spotkaniu, scrollowaniu czy jeździe samochodem: skieruj wzrok kolejno na cztery punkty w przestrzeni (lewo–prawo–góra–dół). Następnie spójrz na najbliższą fakturę (np. krawędź stołu) i weź 2–3 spokojne oddechy. Ten akt orientacji przestrzennej stabilizuje układ nerwowy i zmniejsza ryzyko nadbudowy pobudzenia.

Podsumowanie

W 2025 roku interocepcja staje się kluczowym tematem psychoterapii i psychoedukacji. To właśnie ona decyduje, czy pacjent będzie w stanie wcześnie rozpoznać przeciążenie układu nerwowego i sięgnąć po strategie regulacji emocji.

Brainspotting, praca z ciałem i mikrointerwencje interocepcyjne otwierają nowe możliwości: zamiast reagować dopiero na objawy kryzysowe, pacjent uczy się zauważać i rozumieć subtelne sygnały ciała – co zwiększa odporność psychiczną i poczucie sprawczości.

Źródła:

Khalsa, S. S., et al. (2018). Interoception and mental health: a roadmap. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 3(6), 501–513. PubMed

Paulus, M. P., & Khalsa, S. S. (2021). Interoception and its disorders across psychiatric conditions. Nature Reviews Neuroscience, 22(8), 486–501. PubMed